Mở Rộng Con Đường Phát Triển Bán Dẫn

AI đang nổi lên như một lực lượng trung tâm trong chuyển đổi của Việt Nam, từ mô hình sản xuất gia công sang mô hình sáng tạo, giá trị gia tăng cao hơn. Trong ngành bán dẫn, AI định hình lại toàn bộ chu trình sản xuất: tự động hóa công đoạn đóng gói, kiểm tra, tối ưu thiết kế chip bằng mô phỏng và học máy, đến việc giảm tỷ lệ lỗi nhờ phân tích dữ liệu thời gian thực.

Việt Nam đặt mục tiêu kinh tế số đóng góp 20% GDP vào năm 2025 và 30% vào năm 2030. Đầu tư cho khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số dự kiến chiếm ít nhất 3% GDP, đồng thời thúc đẩy vị thế của Việt Nam trong Top 40 Chỉ số Đổi mới Toàn cầu (Global Innovation Index, GII).

Để hỗ trợ tham vọng này, Chính phủ đã ban hành loạt khung chính sách quan trọng như: Nghị quyết số 57 của Bộ Chính trị ngày 22/12/2024 về đột phá trong khoa học – công nghệ – đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới; Luật Ngành Công nghệ Số; và chiến lược quốc gia phát triển ngành bán dẫn đến năm 2030, tầm nhìn 2050.

Thứ trưởng Bộ Khoa học & Công nghệ, Bùi Hoàng Phương, cho biết ngành bán dẫn được xác định là công nghệ chiến lược, cần thiết để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và củng cố vị thế quốc gia. Tính đến tháng 11/2025, Việt Nam đã thu hút hơn 170 dự án đầu tư nước ngoài trong lĩnh vực bán dẫn, với tổng vốn gần 11,6 tỉ USD, chủ yếu tập trung vào thiết kế chip và đóng gói – kiểm tra. 

Hiện tại, Việt Nam có khoảng 60 công ty thiết kế, 8 dự án đóng gói-kiểm tra và hơn 20 nhà cung cấp vật liệu, thiết bị, bao gồm các tập đoàn lớn như Intel, Amkor, Hana Micron, Coherent và VDL. 

Khung Pháp Lý Khuyến Khích Đầu Tư

Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới được cập nhật với cơ chế “sandbox” (vùng thử nghiệm), tăng cường bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, cải thiện chuẩn mực Quốc tế, khung đo lường, và khuyến khích FDI có điều kiện (liên kết chuyển giao công nghệ, tăng cường năng lực nội địa).

Luật Ngành Công nghệ Số (thông qua tháng 6/2025) cung cấp cơ sở hành chính để phát triển ngành công nghệ số và bán dẫn. Luật này ưu đãi những dự án sản xuất chip đột phá, thúc đẩy Việt Nam tiến tới làm chủ thiết kế và sản xuất chip trong nước. 

• Một số ưu đãi đáng chú ý: Thuế thu nhập doanh nghiệp 5% trong 37 năm cho các dự án sản xuất bán dẫn có vốn đầu tư tối thiểu 6.000 tỉ đồng (khoảng 227,7 triệu USD); miễn thuế 6 năm, sau đó giảm 50% thuế trong 13 năm tiếp theo.

Nhân Lực Liên Ngành – Chìa Khóa Cho Tiến Bộ

Việt Nam hiện có hơn 1,9 triệu lao động ICT, trong đó khoảng 7.000 kỹ sư thiết kế chip. Để đáp ứng nhu cầu tăng cao, Chính phủ đã khởi động Chương trình Phát triển Nhân lực Bán dẫn (Semiconductor Workforce Development Programme), với mục tiêu đào tạo 50.000 kỹ sư / cử nhân, xây dựng các phòng thí nghiệm, trung tâm nghiên cứu và mô hình đào tạo gắn doanh nghiệp. 

Tuy nhiên, hiện mới đáp ứng dưới 20% nhu cầu: mỗi năm cần khoảng 10.000 kỹ sư, trong khi nguồn nhân lực hiện tại thiếu hụt đặc biệt ở những người có kỹ năng kết hợp AI, thiết kế chip, hệ thống điều khiển và dữ liệu – những kỹ năng rất cần thiết cho phát triển thế hệ chip tiếp theo. 

Giáo sư Usagawa Tsuyoshi, chuyên gia Nhật Bản và cố vấn đặc biệt tại Đại học Việt Nam – Nhật Bản (VJU), đánh giá rằng Việt Nam có tiềm năng trở thành “trung tâm nhân lực bán dẫn” khu vực nếu Nhà nước, trường đại học và doanh nghiệp phối hợp hiệu quả. Ông nhấn mạnh các kỹ sư bán dẫn cần có nền tảng vững trong toán học, vật lý, tin học – điện tử, khả năng phân tích – giải quyết vấn đề và tinh thần học tập suốt đời. 

Chương trình đào tạo kỹ sư bán dẫn của VJU, hợp tác với các trường đại học Nhật Bản hàng đầu như Đại học Tokyo và Đại học Kumamoto, nhằm chuẩn hóa đào tạo theo tiêu chuẩn quốc tế. Các mô hình hợp tác mới giữa doanh nghiệp, viện nghiên cứu và trường đại học đang hình thành, giúp xây dựng lộ trình đào tạo thực tiễn và nhất quán toàn cầu. Các chuyên gia cũng khuyên nên mở rộng hình thức “đào tạo theo đơn đặt hàng” (order-based training), để các công ty như Intel, Samsung, FPT Semiconductor, Viettel tham gia thiết kế giáo trình và chương trình thực tập cho sinh viên. 

Định Hướng Hạ Tầng & Chính Sách Chiến Lược

Hồ Đức Thắng, Giám đốc Viện Công nghệ Số & Chuyển đổi Số (Bộ Khoa học & Công nghệ), cho biết bộ đang xây dựng Luật AI, đồng thời hình thành trung tâm điện toán đám mây và dữ liệu lớn (big data) quốc gia để đảm bảo khả năng tự chủ trong tính toán phục vụ AI và ứng dụng bán dẫn. 

Trung tâm Đổi mới Quốc gia (NIC) xác định AI và bán dẫn là hai trụ cột chiến lược, tập trung vào: phát triển hạ tầng điện toán hiệu suất cao, đào tạo kỹ sư liên ngành, chuẩn hóa dữ liệu sản xuất chip và thu hút chuyên gia quốc tế với các ưu đãi đặc biệt. 

Một bước tiến đáng chú ý là việc Viettel xây dựng nhà máy chế tạo chip đầu tiên của Việt Nam, cùng các dòng chip 5G, IoT và bảo mật mạng. Dự án này được kỳ vọng đóng vai trò chủ chốt trong chiến lược quốc gia, hướng tới mục tiêu 100 công ty thiết kế chip và 15.000 kỹ sư vào năm 2030